Τετάρτη 18 Ιανουαρίου 2012

Παλιά λαϊκά περιοδικά με ύλη ποικίλη

   Τα περιοδικά ποικίλης ύλης, ή πολυθεματικά, ή ‘‘για όλη την οικογένεια’’, όπως τα ίδια συστήνονταν στα χρόνια της ακμής τους, κατέχουν ένα σημαντικό μερίδιο συμβολής στην ιστορία του ελληνικού περιοδικού Τύπου.
  Δεν επιχειρείται εδώ μια εκτενής καταγραφή τους ούτε μια μελέτη για τα αίτια που οδήγησαν στην εξαφάνισή τους. Βασικά πρόκειται για ένα κείμενο-άλλοθι με στόχο να γνωρίσουμε μερικά από αυτά τα περιοδικά, που συντρόφευσαν με την παρουσία τους στις ώρες της κατ’ οίκον ψυχαγωγίας τις πριν από τον πόλεμο και την καταλυτική παρουσία της Τηλεόρασης γενιές. Τις γενιές των παππούδων και των γονιών μας.
  Να δούμε, έτσι ακροθιγώς (και να ζηλέψουμε ακόμα, θα μπορούσαμε να πούμε), τα εντυπωσιακά εξώφυλλά τους τις ζωγραφικές λιθογραφίες με τα έντονα βαθιά χρώματα , που αναδίδουν τον νοσταλγικό ρομαντισμό της εποχής τους.
   Υπάρχουν και σήμερα περιοδικά ποικίλης ύλης, αλλά είναι τόσο διαφοροποιημένα. Πιο κοντά στο πνεύμα της Τηλεόρασης, σαν ύφος γραφής και περιεχόμενο. Πιο εμφανισιακά στα εξωτερικά τους στοιχεία, χάρη στην ψηφιακή τεχνολογία, αλλά πρόκειται για στοιχεία εφήμερα, που δεν τους επιτρέπουν να αντέξουν στον χρόνο περισσότερο από το διάστημα της κυκλοφορίας τους. Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό των σημερινών περιοδικών ποικίλης ύλης είναι ότι προσφέρονται ως ένθετα εφημερίδων. Να είναι άραγε ο φόβος των εκδοτών να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό του περιπτέρου, αν αναρτιόνταν στα μανταλάκια των περιπτέρων χωρίς τη στήριξη μιας εφημερίδας, ή ότι το υψηλό κόστος παραγωγής τους είναι αποτρεπτικό σε συνδυασμό με τις ενδεχόμενες χαμηλές πωλήσεις ανά τίτλο περιοδικού, λόγω των πολλαπλασίων επιλογών που έχει σήμερα ο δυνητικός αναγνώστης τους;
  Είναι πολλά εκείνα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά στοιχεία, που κατατάσσουν τα περιοδικά ποικίλης ύλης σε δυο όχι και πολύ διακριτές μεταξύ τους κατηγορίες: σε λαϊκά και σε ελίτ. Το πιο σημαντικό, ίσως στοιχείο διαφοροποίησης είναι το λεγόμενο target group αναγνωστών. Στα παλιά λαϊκά περιοδικά κυριαρχούσε το γυναικείο αναγνωστικό κοινό. Στα σύγχρονο ελίτ περιοδικά κυριαρχεί το αντρικό.
   Τούτο δεν ίσχυε στα σε τέτοιο βαθμό στα περιοδικά των παλαιοτέρων γενεών. Ήταν ποικίλης ύλης πολυσυλλεκτικής φιλοσοφίας. Με λίγα λόγια για όλη την οικογένεια και από 7 έως 77  χρονών, που έλεγε και κάποιο σλόγκαν εκείνης της εποχής. Χαρακτηρίζονταν δε, συνήθως, ως ‘‘Επιθεωρήσεις’’ (από το αντίστοιχο γαλλικό ‘‘Revue’’).
    Από τότε, όμως, άλλαξαν πολλά πράγματα στις συνήθειες του αναγνωστικού κοινού. Το γυναικείο κοινό μετατοπίστηκε στα λαϊκότροπα τηλεοπτικά περιοδικά που πήραν κάποια από τα ταυτοτικά στοιχεία των παλιών λαϊκών περιοδικών, καθώς και στα ευσχήμως χαρακτηριζόμενα ‘‘καλόπιστης κοινωνικής κριτικής’’, ‘‘κουτσομπολίστικα’’ επί το λαϊκότερο.
  Θα σταθούμε περισσότερα στα λαϊκά, επειδή αυτά έδωσαν κυρίως το στίγμα των περιοδικών ποικίλης ύλης και επειδή είχαν την μεγαλύτερη κυκλοφορία και τη μεγαλύτερη ανά τεύχος αναγνωσιμότητα.
  Ποικίλης ύλης περιοδικά κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα από τα μισά και νωρίτερα του 19ου αιώνα, αλλά η μορφή τους θύμιζε περισσότερο εφημερίδα, παρά περιοδικό, αφού τυπικά ήταν εβδομαδιαίες εφημερίδες με μη επίκαιρη ύλη και με περισσότερη εικονογράφηση, αλλά η τεχνολογία της εποχής δεν επέτρεπε ένα αρκετά διαφοροποιημένο κασέ από τα ‘‘σεντόνια’’ κειμένου στις σελίδες των εφημερίδων. 
   Στο διάστημα του μεσοπολέμου, ωστόσο, η αισθητική τους διαφοροποιήθηκε και υπήρξαν αρκετά αξιόλογα σε εμφάνιση περιοδικά του είδους.
   Κυρίαρχο στην προπολεμική εποχή ήταν το “Μπουκέτο” (1924-1946). Ακολουθούσαν ο ‘‘Θεατής’’ (1925-1946, το οποίο για ένα διάστημα είχε αφομοιωθεί από το Μπουκέτο). Υπήρχαν ακόμα, επίσης με αξιόλογα υψηλές κυκλοφορίες  για τα κυκλοφοριακά δεδομένα της εποχής, η ‘‘Σφαίρα’’ (1919-1924), η "Ατλαντίς",  η ‘‘Εβδομάς’’ (1927-1941), η ‘‘Οικογένεια’’ (1927-1935), το ‘‘Φαντάζιο’’ (1927-1933), το ‘‘Σαββατοκύριακο’’ (1938-1941) και άλλα πιο βραχύβια ή λιγότερο φιλόδοξα σε κατακτήσεις αναγνωστικού κοινού.
  Ανάμεσα στα καμιά δεκαριά άλλα, δύο από αυτά, το ‘‘Ρομάντσο’’ και ο ‘‘Θησαυρός’’, που καθιερώθηκαν μετά τον πόλεμο είναι από μόνα τους σχεδόν ολόκληρη η ιστορία του ελληνικού λαϊκού περιοδικού ποικίλης ύλης, αφού συνέχισαν να εκδίδονται έως τα τέλη της δεκαετίας του ’80 κλείνοντας τον κύκλο των περιοδικών του είδους στην Ελλάδα. Είναι, επίσης, κυρίως (μαζί με το εκλαϊκευμένο εγκυκλοπαιδικής ύλης περιοδικό ‘‘Ήλιος’’ δευτερευόντως) αυτά, τα οποία γνωρίζουν σήμερα μια νέα κυκλοφοριακή άνθιση, καθώς αναζητούνται στα παλαιοβιβλιοπωλεία όχι μόνο από συλλέκτες-ερευνητές, αλλά κυρίως από εν δυνάμει νοσταλγούς τους, που τα γνώρισαν από πρώτο χέρι στην παιδική τους ηλικία σαν οικογενειακά περιοδικά, χάρη στο ότι τους είχαν προσφέρει κάποτε πραγματική ψυχαγωγία, εγκυκλοπαιδικές γνώσεις και χρηστικές πληροφορίες ταυτόχρονα. Δεν θα μπορούσε να πει κανένας το ίδιο πράγμα για τα περισσότερα από τα περιοδικά που τα υποκατέστησαν από τη δεκαετία του ’80 και μετά, τα λεγόμενα lifestyle περιοδικά και κοσμικής επικαιρότητας (δηλαδή κουτσομπολιού) των οποίων η εφήμερη αξία αποδεικνύεται στους πάγκους και στα ράφια των παλαιοβιβλιοπωλείων. Ούτε για δείγμα δεν υπάρχουν.
  Όσο για τα παλαιότερα, τα προπολεμικά περιοδικά, δεν υπάρχουν -βιολογικά δεν θα πρέπει να υπάρχουν- πολλοί νοσταλγοί τους. Υπάρχουν, όμως, από τη μια μεριά οι εξειδικευμένοι στον Τύπο συλλέκτες, που τα αντιμετωπίζουν σαν αντίκες, λόγω των γοητευτικών εξωφύλλων τους αφού αρκετά από αυτά υπήρξαν συνθέσεις γνωστών ζωγράφων, χαρακτών και λιθογράφων, ενώ από την άλλη μεριά είναι οι ερευνητές-ιστορικοί του Τύπου, που τα αντιμετωπίζουν σαν ανατόμοι αντλώντας μέσα από τις σελίδες τους πληροφορίες για τις αναγνωστικές συνήθειες της εποχής. Ωστόσο, ούτε οι μεν, ούτε οι δε είναι τόσοι, ώστε να διαμορφώσουν ανοδική ζήτησή τους στο χρηματιστήριο των παλαιοβιβλιοπωλείων με συνέπεια η τιμή τους να βρίσκεται ακόμα σε προσιτά επίπεδα, όταν βρεθούν κάπου.
  Το δυσάρεστο όμως βρίσκεται αλλού. Στο ότι εκτός από το Ε.Λ.Ι.Α. δεν υπάρχουν άλλοι επίσημοι φορείς διαφύλαξης αυτού του συγκεκριμένου είδους υλικού, που όπως και να το κάνουμε, είναι πλέον μουσειακό, καθόλου κατώτερης αξίας από τις εφημερίδες και τα λεγόμενα σοβαρά περιοδικά, που δικαίως έχουν τη θέση τους στις δημόσιες βιβλιοθήκες

κείμενο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΛΑΧΟΣ
(Το παρόν άρθρο είναι αναδημοσίευση από ανάρτηση στο blog Blek e-magazine group στις 14 Μαρτίου 2011)

2 σχόλια:

  1. Γεια σας,

    Είμαι ένας φίλος της παραλογοτεχνίας και εδώ και μερικούς μήνες ασχολούμαι πιο ακαδημαϊκά με τα παραλογοτεχνικά αναγνώσματα της δεκαετίας του 50 και του 60, δηλαδή Μικρός Ήρως, Γκαούρ Ταρζάν, Μικρός Σερίφης κλπ. Πιο συγκεκριμένα, ετοιμάζω πρόταση για διδακτορική διατριβή γύρω από αυτά.

    Ανακάλυψα το blog σας και ενθουσιάστηκα, τόσο με το υλικό που έχετε, όσο και με τις γνώσεις σας γύρω από τα αναγνώσματα αυτά. Ήδη έχω αντλήσει πολύτιμες πληροφορίες.

    Έτσι, πιστεύω πως μία, έστω διαδικτυακή κουβέντα θα ήταν απαραίτητη! Μιας και δεν μπορώ να βρω στο blog ένα mail επικοινωνίας ή κάτι παρόμοιο, γράφω αυτό το σχόλιο. Το δικό μου mail είναι το: nikos.flp@gmail.com

    Αν θέλετε, στείλτε ένα mail, για να ξεκινήσουμε ελπίζω μια ενδιαφέρουσα διαδικτυακή κουβέντα.

    Ευχαριστώ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Νίκο, καλώς ήρθες στην παρέα μας. Φυσικά με μεγάλη χαρά θα κάνουμε ό,τι μπορούμε να σε βοηθήσουμε στη διδακτορική σου διατριβή πάνω στο θέμα που ετοιμάζεις, γιατί το αντικείμενο που διάλεξες και αξίζει μια ακαδημαϊκή καταξίωση -είναι μια από τις κοινωνικές παραμέτρους που ορίζουν μια ολόκληρη εποχή- αλλά και γιατί η βιβλιογραφία της λαϊκής λογοτεχνίας ή της παραλογοτεχνίας χρειάζεταινα εμπλουτιστεί με τεκμηριωμένες θέσεις στο θεωρητικό της υπόβαθρο.
      Θα σε βοηθήσουμε με όσα στοιχεία διαθέτουμε και το θα "σε βοηθήσουμε" δεν είναι πληθυντικός της... μεγαλοπρεπείας. Εννοώ όλους τους φίλους εδώ μέσα, που έχουν υψηλού επιπέδου γνώσεις στο αντικείμενο, ενώ κάποιοι από αυτούς και μέσα από τα δικά τους blogs αναρτούν πολύ σημαντικά θέματα. Για αυτό, πέρα από μια δικιά μας επαφή μέσω των e-mails, καλό θα ήταν να συμμετέχεις με τα σχόλια σου και τις απορίες σου. Κάποιος σίγουρα θα μπορέσει να σου απαντήσει σε κάτι που δεν βρίσκεται στο γνωστικό πεδίο του Δεινοθήσαυρου.
      Φιλικά
      Γιώργος

      Διαγραφή